İdil (bazan Edil, İtil yaki Etil şeklinde de yazıla) - Avropanıñ eñ uzun özenidir. Uzunlığı taqriben 3692 km olğan İdil, Moskva ile Sankt Peterburg arasındaki Valday yaylalarından doğa. Deñiz seviyesinden 28 m astında olğan Hazar Deñizine töküle. Hazar deñizine 50 km qala 200-den ziyade qolğa ayırılıp İdil deltası meydanğa kelir. Bu deltanıñ keñligi 100 km-den ziyadedir.

İdil qışnıñ üç ayında toñar. Bu zaman zarfında da özenden qara yolu olaraq faydalanılır.

Bazı tarihçılarğa köre tarihiy Avropa Hun ükümdarı Atillanıñ ismi İdil özeninden kele: Atilla = İdilli.

Seçili

                                                          Genel Olarak   MİDYAT                                    

            

               Midyat, Mardin iline bağlı bir ilçe olup, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer almaktadır. Tarihte bilinen en eski uygarlık merkezlerini barındıran Mezopotamya Bölgesi’nin kuzeyinde, çok önemli kültürlerin, dinlerin, dillerin kesiştiği ve birbirini etkilediği bir coğrafyada kurulmuştur. Yukarı Mezopotamya’nın bir parçası olan ilçe, Turabdin bölgesinde yer almaktadır . Turabdin; batıda Mardin, kuzeyde Hasankeyf, doğuda Cizre ve güneyde Nusaybin sınırları içinde kalan bölgenin adıdır. Bu bölgenin yüzölçümü 10.000 km2’den fazladır.

             1478’den beri metropolitlik olan Midyat, Turabdin’in merkezidir. Midyat’ta karasal iklim görülmektedir. Kışlar soğuk ve yağışlı, yaz ayları ise sıcak ve kurak geçer. Midyat’ın ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. İlçe; Sümer, Asur, Urartu, Makedon, Pers, Roma, Abbasi ve Osmanlı dönemlerini görmüş, tüm bu önemli uygarlıkların etkileriyle yoğrulmuştur. Tarihin ilk Hıristiyan halkı bu bölgede yaşamış, manastır hayatı burada doğmuştur. Turabdin’le ilgili ilk yazılı belgeler M.Ö. 13. yüzyıla kadar uzanır. Midyat, M.Ö. 9.yy Asur tabletlerinde, mağara kenti anlamında “Matiate” olarak geçer. Resmi kayıtlarda, 16. yy’da bir köy olduğu görülmektedir. Midyat’ın köy olarak varlığını 19. yüzyılın başlarına kadar devam ettirdiği ve 1810’larda kaza olduğu bilinmektedir. 1839 yılındaki resmi belgelerde, 19 nahiyesi olan bir kaza olarak geçmektedir. 1890 yılında ise belediye teşkilatı kurulmuştur. Midyat 1927 yılında Mardin’e bağlanmıştır. 1930 yılında Midyat ve Etsel belediyeleri, Midyat adı altında birleşmiştir. 

                              İlçe, birçok değişiklikten sonra Farsça, Arapça ve Süryanice karışımdan meydana gelmiş olan ve şu anda kullanılan Midyat yani “Ayna” ismini almıştır. İlçenin diğer adı da “Tûrabdin”dir. “İbadet edenlerin dağı” anlamına gelir. Midyat’ın çevresindeki dağlarda bulunan mağaraların ibadet yeri olarak kullanıldığı ve Tûrabdin adının buradan geldiği sanılmaktadır. Bölgede dinsel bir homojenlik yoktur. Geçmişte birçok arkaik inanç ve din, yörede bir arada yaşamıştır. Bunlar arasında güneşe ve ateşe tapanların dini “Şemsilik”, şeytanı melek sayanların dini olan “Yezidilik”, çeşitli Hıristiyan ve İslam Mezhepleri ile Yahudilik bulunur. Bugün Midyat ilçe merkezinde yaşayanlar Müslüman, Hıristiyan ve Yezidilerdir. Hıristiyanlar kendi aralarında çeşitli mezheplere ayrılmışlardır. Çoğunluğu Ortodoks mezhebine bağlıdır. Keldani, Katolik ve Protestan mezheplerine bağlı olanlarda vardır . Bugün ilçede Türkçe, Süryanice, Kürtçe ve Arapça konuşulmaktadır. Bir zamanlar, sekiz kilise ve iki cami bulunan kasabada Hıristiyan nüfus çoğunluktaydı. Estel’le birleşince Müslüman nüfus artmıştır. Bugün ise yerel kaynaklardan alınan bilgilere göre Midyat’ta yakın köylerden göç edenlerle birlikte ancak 70-80 Hıristiyan aile kalmıştır. Müslüman ve Hıristiyan topluluklar dışında küçük bir Yezidi topluluğu da mevcuttur. Midyat merkezde sadece iki Yezidi aile (toplam altı kişi) bulunmaktadır. 

                               2000 nüfus sayımına göre ilçe merkezinin nüfusu 56669, köylerin nüfusu 71416, toplam nüfus128.085’dir. Yıllık nüfus artış hızı ilçe merkezinde binde 65,03, köylerde binde 39,90 ve toplamda binde 50,25’tir. Midyat ve çevre köylerden dışarıya göç, son otuz yıl içerisinde yoğun bir şekilde yaşanmıştır. Ayrıca kırsal  kesimden ilçe merkezine doğru iç göç de oldukça fazladır. Köylerde eğitim imkanının kısıtlı olması ve yeterli iş imkanının olmaması, toprak dağılımındaki dengesizlik, makineleşme, güvenlik ve halen yaşanan kan davaları nedeniyle Midyat’a çevre ilçe ve köylerden göçler olmuş, yine benzer sebeplerle Midyat’tan da dışarıya göç verilmiştir. Midyat ve köylerinden ülke sınırları içerisine yapılan göç, daha çok Adana, Mersin, Antalya, İzmir ve İstanbul illerine, dışarıya yapılan göç ise Almanya, Lübnan, İsveç, Hollanda ve Danimarka’ya olmuştur. Yurt dışına göç edenlerin büyük bir bölümü Hıristiyan vatandaşlardır. İlçeden mevsimlik olarak yapılan göçler ilkbahar ve yaz aylarında Çukurova ve Karadeniz Bölgesi’ne olmaktadır. Midyat’ın başlıca geçim kaynağı tarım, hayvancılık ve el sanatlarıdır. En çok üretilen ürünler buğday, arpa, nohut, mercimek, üzüm, kavun ve karpuzdur. İlçede gelişen el sanatları bakırcılık, kilim dokuma, taş işçiliği, kuyumculuk, gümüş işlemeciliği, mobilyacılık ve semerciliktir. Günümüze kadar devam eden ve ünü ülke sınırlarını aşan sanat dallarından biri “telkari” yani gümüş işlemeciliği, diğeri ise taş işleme sanatıdır. İlçe, bugün de Süryani cemaatinin merkezi konumundadır. Bu nedenle din turizmi açısından önemli bir durumdadır. Özellikle yurt dışına göç eden  Süryaniler, tatillerini Türkiye’ye gelerek Midyat’ta, kendi evlerinde geçirmektedirler. İlçede kapatılarak  sadece tatillerde kullanılan birçok geleneksel ev vardır. Din turizmi ile özellikle bahar ve yaz aylarındaki yoğun turist akını, ilçenin ekonomisine katkıda bulunmaktadır. 

 Kaynak: